Tamat Puasa Ramadhan

الحمد لله وكفى، والصلاة والسلام على رسوله المصطفى وعلى آله وأصحابه ومن تبعه من أهل الصدق والوفى

أيها الحاضرون أوصيكم وإياي بتقوى الله

Makna balik kana Fitrah

Setiap manusa dilahirkeun dina kaayaan fitrah ngan hanjakal (bahkan nu jadi indung-bapana sorangan bisa mengkolkeun jalan hirupna jauh tina eta fitrah); Shahabat Abu Hurairah, nalika ngadugikeun kasauran Rasulullah s.a.w. ngeunaan fitrah eta maoskeun ayat:

فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ

“Mangka geura nyanghareup anjeun kana agama Allah kalawan lempeng, (sing panceg) dina fitrah Allah anu dina fitrah eta manusa geus diciptakeun ku Allah. Moal aya nu bisa ngaganti kana fitrah Allah. Nyatana agama Allah anu lempeng tapi kalolobaanna manusa teu bisa ngarti.” (QS Ar-Rum/30: 30)

Nu dimaksud ku fitrah nyaeta “agama Allah”, jauhna tina fitrah eta lain ukur keuna ku istilah yahudi/nasrani, tapi sifat nyimpang tina agama Allah anu bisa datang tina kabodoan atawa sikep teu paduli.

Dina hubungan sareng hiji peristiwa agung anu ayeuna urang masih aya dina suasanana fitrah eta sok disebut sebagai hakekat dina Idul Fitri. Wallahu a’lam bishawab, Nabi nyebatkeun ied sanes dina hartos balik, oge nyebatkeun fitri sanes dina hartos fitrah. Sapertos dina kasaurannana:

الْفِطْرُ يَوْمَ تُفْطِرُونَ ، وَالأَضْحَى يَوْمَ تُضَحُّونَ

“Ari Idul Fitri teh eta poena (dalahar) buka, jeung ari Idul Adha eta poena meuncit)

Nya kitu deui umpama ditinjau secara kebahasaan; sok sanaos dina bentuk fiil (verb/kata kerja) eta identik jeung ihwal ciciptaan Allah, anu patula-patalina sareng ciciptaan dina bentuk mashdarna nu digunakeun nya kecap fitrah (anu dina mushaf diserat dina dua bentuk, ku ta’ marbuthah sareng ta’ biasa). Anapon ari kecap fithr  eta digunakeun dina harti sifat beulah sakapatna, sifat cacat jeung oge eta hartina buka (batal puasa). Nya kitu deui kecap Ied, harti balik henteu tumerap dina bentuk ‘a-ya-da, tapi ‘a-wa-dal. Kecap ied eta digunakeun dina harti poe agung (hari raya), anu hubungannana harti balik ku sabab eta dina tiap taunna terus-terusan aya (balik deui jeung balik deui). Kusabab kitu dina Basa Arab aya istilah ied al-fidhdhiy (taun perak/sifat balik/muter dina waktu 25 taun).

Naon ari Iedul Fitri, sakumaha anu kagambarkeun tina riwayat hadits-hadits eta ngarupakeun poe (hari raya) pikeun suka bungah. Ngan sifat suka bungah di dieu lain dina harti pestapora, tapi dieusi ku ngagungkeun Asma Allah, Ngadegkeun Shalat jeung riung-mungpulungna umat Islam (anu dina sifat riung mungpulungna teu aya pipilahan, teu budak-teu kolot, teu awewe-teu lalaki, bahkan kaum hawa anu dina kaayaan teu suci dianjurkeun supaya ulu biyung dina eta kumpulan); ieu gambaran ku ulah aya nu katingaleun dina ngarasakeun sukacitana eta poe. Tepikeun ka secara ekonomi dina poe ieu diatur ku Allah, supaya fakir-miskin oge teu tinggaleun pikeun ngarasakeun eta kabungah ku disyareatkeunnana kawajiban zakat fitrah.

Eta kabungah anu dijangjikeun ku Allah pikeun jalma nu puasa, sifat kabungah nu kapimilik di dunya. Sabaliknna, pikeun jalma nu puasa aya kabungah nu sejen; nyaeta nalika pinanggih jeung Dzat Allah SWT.

Ngeunaan kabungah nu kadua ieu, sifatna balik ka masing-masing individu; gumantung kana puasa nu dilakonannana jeung mung Allah anu uninga kana kualitas puasa sakur hamba-Na; kumargi kitu Allah nyaurkeun dina hadits qudsi:

الصَّوْمُ لِي وَأَنَا أَجْزِي بِهِ يَدَعُ شَهْوَتَهُ وَأَكْلَهُ وَشُرْبَهُ مِنْ أَجْلِي وَالصَّوْمُ جُنَّةٌ وَلِلصَّائِمِ فَرْحَتَانِ فَرْحَةٌ حِينَ يُفْطِرُ وَفَرْحَةٌ حِينَ يَلْقَى رَبَّهُ وَلَخُلُوفُ فَمِ الصَّائِمِ أَطْيَبُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ رِيحِ الْمِسْكِ

 "Ari puasa eta keur Kami, jeung Kami baris nangtukeun langsung walesannana sabab jalma geus daek ninggalkeun kadaharan jeung nginum karna Kami. Jeung ari puasa eta mangrupakeun pamiding. Jeung pikeun nu puasa eta aya dua kabungah, nyaeta nu kahiji nalika waktu buka jeung nu kadua nalika panggih jeung Rabb-na. Jeung saestuna ambeu nafas jalma nu puasa eta leuwih alus mungguhing Allah tibatan seungitna kasturi."

Riwayat Bukhari nu lainna;

وَإِذَا لَقِيَ رَبَّهُ فَرِحَ بِصَوْمِهِ

“jeung nalika manehna panggih jeung Rabb-na, bungah ku (ganjaran) puasana.”

Bulan Ramadhan geus kaliwat, mangka sailaharna sikep jalma mukmin eta ulah gura-giru ngarasa reug-reug ku tuntasna (komo mun puraga tamba kadenda),

Sababaraha Hikmah Shaum

1)        Wangun kaikhlasan nu kaasah

Kaikhlasan ngarupakeun dasar utama dina sakabeh ibadah, sabab dina kaikhlasan ngandung harti pageuhna sifat hubungan manusa jeung Allah (tauhid). Puasa ngarupakeun ibadah nu nyumput, teu bisa dicirikeun ku rigig, teu katara ringkaknya sumawona ku kedalna. Naha keur sorangan atawa babarengan, prakna balik ka jinis jeung pribadi-pribadi, balik kana kadar nyanghareupna bathin ka Dzat Allah.

2)        Semakin ringan dan nikmat dalam melakukan ketaatan

Puasa ngadeukeutkeun hamba jeung Dzat Allah, eta numbuhkeun kacintaan. Prakna puasa ngan sakadar ninggalkeun hal-hal nu ngabatalkeun, eta tuntuan Rasul s.a.w. nu moal ngabeuratkeun, puasa jadi benteng tina perkara-perkara dosa, eta numbuhkeun antipati kana kalakuan dosa/sifat kakufuran. Tilu hal ieu anu disebatkeun ku Rasul baris jadi lantaran dina ngarasakeun nikmat iman/nikmat ibadah.

3)        Jauh tina maksiat

Jalma nu puasa eta geus kalatih dina sifat nahan dorongan anu aya dina dirina sok sanajan sifatna wenang (halal) keur dirina, mangka eta jalma bakal mampu nahan perkara-perkara nu geus puguh-puguh dicaram (doraka). 

4)        Tambah-tambah kacintaan kana Al-Quran

Ramadhan eta bulan anu identik jeung Al-Quran. Ku rupa-rupa amalan nu aya dina Ramadhan, paling henteu ku shalatna, nu patali jeung Quran bakal ngakrabkeun jalma jeung Al-Quran.

5)        Dermawan

Rasa lapar teu salawasna bisa tumiba ka satiap jalma.

Sing saha nu bisa nafakuran, lain ukur ngarasakeun ripuhna nahan lapar, tangtu baris ngadorong tumbuhna rasa syukur kana sagala rupa kanikmatan bari ninggali ka dulur-dulurna anu luput tina kanikmatan eta. Resep barang bere, shadaqah jeun sajabana tina sikep-sikep nahbiskeun sabagian kanikmatan pikeun nu lian, baris ngajauhkeun jalma tina sifat bakhil anu ngalahirkeun rasa sieun anu kaleuleuwihi ku kaleungitan materi. Sabalikna, pasti kapanggih ku jalma nu ngalakonan amalan shadaqahna, justru Allah baris nambah jeung ngembangkeun pikeun naon-naon anu dishadaqahkeunnana.

Eta ngarupakeun jaminan ti Allah:

“Jeung teu pati-pati ngainfakkeun tina naon nu diinfakkeun ku dirina, saestuna eta teh (kahadeannana) pikeun dirina sorangan.”

6)        Kokohna loyalitas antar umat

7)        Doa-doa nu dikabul

Doana nu puasa kaasup anu doa diijabah. 

8)        Dijadikeun mundelna kaelmuan

Rupa-rupa ibadah dina bulan Ramadhan prakna sok leuwih tinu sabiharina kaasup thalab elmu. Umpama majlis ta’lim dina bulan-bulan nu sejenna sok dipandang cukup saminggu sakali, unggal poe ngaji jeung ngagali agama tara jadi bosen prakna dina bulan Ramadhan. Kusabab kitu, anu dina Ramadhan dipinuhan ku aktivitas thalab elmu, sajaba ti nyangkin kautamaan eta bulan, kahadean pikeun eta jalma baris ngalipat ganda ku dipaparin elmu agamana. Imam Nawawi nyarios, “yen elmu bisa mawa kana kata’atan”, ngandung harti ku sabab apalna hiji jalma eta bisa ngajurung kana ngalakonannana; saluyu sareng kasauran Rasulullah s.a.w.:

من يرد الله به خيرا يفقه في الدين 

“Sakur-sakur jalma anu Allah ngersakeun kahadean pikeun dirina, maka Allah bakal ngajadikeun eta jalma paham kana agamana.”

Sikep Jalma Mukmin

Idul Fitri eta jadi moment sukacita pikeun jalma mukmin, ngan kahade ieu kasuka ulah jadi euporia anu bisa ngakibatkeun urang poho.

Ramadhan geus cacap dina itungannana, lain harti kudu reueus ku anggeusna. Aya ibarat tina sikep para ulama dina kaitan jeung cacapna bulan Ramadhan anu ningalikeun kasuka sakumaha ilaharna. Ditanya, “Apan ieu teh poe suka bungah. Naha geuning siga nu sedih jeung loba kahariwang?” Pertanyaan eta dijawab, “kuring lain teu gumbira dina mapag datangna ieu poe, tapi hariwang sagala rupa nu jadi ibadah dina bulan Ramadhan teu ditampi ku Allah SWT.”

أَفَأَمِنُوا مَكْرَ اللَّهِ فَلَا يَأْمَنُ مَكْرَ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْخَاسِرُونَ

"Naha jalma bisa ngarasa aman tina azab Allah? Moal aya nu bisa aman tina azab Allah kacuali eta jalma teh (pasti) kaasup ka golongan anu cilaka." (QS Al-A’raf/7: 99)

Dina kaitan ieu ayat Aisyah r.a. tumaros ka Rasulullah s.a.w.: “Naha maksadna eta teh pikeun jalma nu sok nginum khamer sareng papaling?” Rasulullah ngawaler:

قال لا يا بنت الصديق ولكنهم الذين يصومون ويصلون ويتصدقون وهم يخافون أن لا يقبل منهم أولئك الذين يسارعون في الخيرات

“Sanes, hai putri Al-Siddiq, tapi maranehna teh nyaeta jalma-jalma nu puasa, shalat, shadaqah kalayan ngancik dina dirina rasa sieun kana teu ditarimana amal (ku Allah), maranehna nyaeta jalma-jalma nu sok gura-giru dina milampah kahadean.” (Shahih; HR Tirmidi)

QS Al-Mukminûn/23:60-61

وَالَّذِينَ يُؤْتُونَ مَا آتَوْا وَقُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ أَنَّهُمْ إِلَى رَبِّهِمْ رَاجِعُونَ ( ) أُولَئِكَ يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَهُمْ لَهَا سَابِقُونَ ( )

Urang sami-sami muhasabah bisi dina ngeusi eta bulan nyampak dina diri urang sikep jeung kalakuan lalai anu bisa ngalantarankeun mengkolna urang tina aturan Allah, tina nu samistina. Jeung urang sing tetep anceg jejeg dina nanjeurkeun ibadah, ulah robah sumawona nepi ka eureun lantaran Ramadhan geus tamat.

وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ

"Jeung anjeun kudu ibadah ka pangeran anjeun tepi datang perkara nu yakin (maot)."